Gezond water voor mens, plant en dier

Het waterschap spant zich in voor schoon en gezond water voor mens, plant en dier. Gezond water is een essentiële levensvoorwaarde voor mens, plant en dier. We noemen water gezond als er een grote diversiteit aan planten en dieren in kan leven, als het veilig gebruikt kan worden voor recreatie of als grondstof voor drinkwater. Hiervoor werkt het waterschap aan het verminderen van probleemstoffen in het water en aan natuurvriendelijke inrichting en beheer, passend bij de functie van het water.

Aandacht nodig

Gezond water heeft blijvend aandacht nodig, van het waterschap én andere belanghebbenden. De afgelopen decennia is de waterkwaliteit sterk verbeterd als gevolg van bijvoorbeeld verbeteringen in de afvalwaterzuiveringen en het mestbeleid. Maar het oppervlaktewater is nog niet overal gezond. Met name in het veenweidegebied en in delen van het stedelijk gebied komen nog problemen voor met kroos, zuurstofloosheid van het water en soms ook vissterfte. Dit heeft te maken met hoge gehalten aan voedingsstoffen in combinatie met opwarming en geringe doorstroming. Klimaatverandering (warmer en extremer weer) versterkt deze problemen, waardoor ook inspanningen nodig zijn om ‘geen achteruitgang’ te realiseren. Daarnaast is aandacht nodig voor probleemstoffen zoals bestrijdingsmiddelen, microplastics en medicijnresten.

Kaderrichtlijn Water

De zorg voor gezond water is grotendeels vastgelegd in wetten en richtlijnen, zoals de Waterwet en Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Voor de chemische toestand gelden voor de KRW-Waterlichamen de normen uit het Besluit Kwaliteitseisen en Monitoring Water, en voor de overige wateren kunnen deze als vertrekpunt dienen voor afwegingen. Voor de ecologische toestand gelden voor de KRW-waterlichamen specifiek afgeleide KRW-doelen. Voor het overige water worden in de komende periode samen met de provincie én maatschappelijke partijen doelen opgesteld die de oude ecologische normdoelstellingen (END’s) vervangen. De inspanning die het waterschap levert voor gezond water gaat hand in hand met inspanningen voor andere waterthema's. Zo zoekt het waterschap naar oplossingen die voor gezond EN voldoende water werken. Daarbij heeft het waterschap zelf nog ruimte om voor specifieke omstandigheden maatwerk te leveren.

Vanaf 2016 start de 2e uitvoeringsperiode (2016-2021) van de Europese Kaderrichtlijn Water, die schoon en gezond water als doel heeft. Maatregelen zijn onder andere het uitvoeren van het emissiebeheerplan, de aanleg van vispassages en natuurvriendelijke oevers, en de programma’s groenblauwe diensten, kwaliteitsimpuls stedelijk water en synergieprojecten in het landelijk gebied. Ten opzichte van de eerste KRW-periode gaat het waterschap meer aandacht besteden aan kleine wateren ('overig water' genoemd en omvat 96% van alle watergangen) en samenwerking met andere partijen. Het waterschap neemt zelf maatregelen in de grotere watergangen (de zogeheten KRW- waterlichamen), maar kan alleen samen met agrariërs werken aan een gezonde boerensloot en met gemeenten en terreinbeheerders aan het water in stedelijk gebied of in en rond natuurgebieden. Kortom: ”Samen werken aan Gezond Water”.

Via de KRW-maatregelen werkt het waterschap in de periode 2016-2021 aan vier speerpunten: Levendige boerensloten / Gezond water in de stad / Waternatuur met waarde / Weten hoe het zit 

Levendige boerensloten

De Kaderrichtlijn Water heeft een impuls gegeven aan de ecologie, maar tot nu toe vooral in de grotere wateren (aangewezen KRW-waterlichamen). De komende periode gaat het waterschap de focus leggen op de kleinere wateren zoals de boerensloot, want daar bevindt zich een veel groter potentieel voor gezond water. Dit sluit ook aan bij de (Europese) ontwikkelingen in de landbouw naar vergroening en meer duurzaamheid in de bedrijfsvoering en bij het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) van de LTO.

Samenwerken aan terugdringen nutriënten en bestrijdingsmiddelen

De Stichtse Rijnlanden werkt actief aan de uitvoering van de bestuursovereenkomst 'Nutriënten in Veenweiden Rijn-West' en het convenant 'Schoon water Utrechtse fruitteelt'. Het waterschap stelt cofinanciering beschikbaar voor groenblauwe diensten en spant zich in om effectieve maatregelen waarvoor onder agrariërs al draagvlak is te bevorderen, zoals kringlooplandbouw, natuurvriendelijk slootbeheer en onderwaterdrainage. Het waterschap werkt hierbij samen met gebiedspartners vanuit ruimtelijk ordening, landbouw en natuur. 

Samen gericht beheren

Door gericht beheer van slootbodem, slootkant en perceelrand, met oog voor bodem, waterplanten en oeverplanten, kunnen voedingsstoffen beter op het land (en in de koe) gehouden worden en tegelijk zorgen voor een levendige boerensloot. De Stichtse Rijnlanden trekt samen op met de belanghebbenden in het landelijk gebied, zoals de agrarische collectieven, aan de slag te gaan voor de realisatie van levendige boerensloten. Agrarisch natuur- èn waterbeheer combineert waterkwaliteit en bescherming van watergebonden vogels en planten. Daarnaast zorgt het voor minder verspilling van nutriënten. Dat scheelt geld voor de boer, en is goed voor de waterkwaliteit.

Gezond water in de stad: van effect naar bron

Samen met de gemeenten in het beheergebied geeft De Stichtse Rijnlanden een impuls aan gezond water in de stad. Daarom investeert het waterschap sinds 2013 extra in de kwaliteit van stedelijk water door mee te betalen aan gemeentelijke projecten, die een impuls geven aan gezond water. Voor het waterschap is zowel de fysische waterkwaliteit als ook de beleving van de waterkwaliteit belangrijk.

Op dit moment zetten waterschap en gemeente vooral in op effectmaatregelen. Dit houdt in dat niet de oorzaak wordt aangepakt, maar wel het effect wordt weggenomen. Bijvoorbeeld het doorspoelen van stilstaand water om overmatige groei van kroos geen kans te geven.

Samen met gemeenten

De Stichtse Rijnlanden streeft ernaar om aan het eind 2021 de problemen bij de bron aangepakt te hebben. Bij het bovenstaande voorbeeld willen we dus zorgen dat het water minder voedselrijk is, zodat ook in water dat stilstaat er geen kroosdek kan groeien. Om deze bronmaatregelen effectief te laten zijn gaat het waterschap samen met de gemeente integraal kijken naar zowel het watersysteem (watergangen) als de waterketen (riolering).